Historia biżuterii

BIŻUTERIA - nazwa pochodzi od francuskiego słowa  bijouterie, gdzie słowo bijou oznacza klejnot.
Biżuteria to drobny przedmiot złotniczy i jubilerski służący do ozdoby ciała i stroju, zazwyczaj z metali i kamieni szlachetnych i ozdobnych.

Biżuteria odznacza się przede wszystkim artystycznym wykonaniem - i dzięki tej kategorii do biżuterii można zaliczyć ozdoby ludów pierwotnych. 






Potrzeba ozdabiania ciała biżuterią pojawiła się prawdopodobnie u zarania dziejów współczesnego człowieka – liczące około 100 000 lat znaleziska przedziurawionych muszli są pierwszą zachowaną biżuterią. 

Biżuteria miała różne funkcje, z których można wyodrębnić trzy podstawowe:

-funkcja użytkowa - szczególnie wyraźna przy dekoracji stroju (agrafy, klamry, brosze)

-funkcja ozdobna, dekoracyjna - służącej wyłącznie do ozdoby ciała (diademy, kolie, naszyjniki, bransolety)

-funkcja religijna (amulety, talizmany)

 

Biżuteria stosowana była jako oznaka władzy, prestiżu, zamożności czy też przynależności klasowej.

Wraz z postępem technologicznym biżuteria stawała się coraz bardziej skomplikowana. Do wyrobu biżuterii zaczęto wykorzystywać metale szlachetne, takie jak złoto, srebro i platyna, a naszyjniki oraz inne wyroby, zaczęto dodatkowo przyozdabiać pięknymi kamieniami szlachetnymi i półszlachetnymi, bursztynami, perłami, muszlami itp.
W dziewiętnastym wieku poziom technologii umożliwił tworzenie syntetycznych imitacji materiałów szlachetnych (zaczęto produkować np. cyrkonie).

Biżuteria pełniła wiele funkcji symbolicznych, niektóre zachowały się do dziś. I tu dobrym przykładem jest pierścionek zaręczynowy, bądź obrączki małżeńskie. 

 

Biżuteria starożytnego Egiptu pełniła funkcję magiczną i religijną. Najpowszechniejszą ozdobą były amulety mające chronić przed złem i przynosić szczęście. Dla niezamożnych wykonywano je z fajansu i szkła, dla bogatych ze złota i kamieni szlachetnych. Amulety towarzyszyły swoim właścicielom zarówno za życia, jak i po śmierci. Moc amuletu miał również pektorał - duża ozdobna zawieszka, którą faraonowie nosili na piersi. Powszechną ozdobą były bransolety, które noszono zarówno na rękach jak i nogach, oraz szerokie naszyjniki wykonywane ze złota i kamieni lub z kilku rzędów fajansowych kolorowych paciorków. Do przystrajania głów księżniczek służyły złote diademy w formie opasek. Biżuterię nosili zarówno mężczyźni, jak i kobiety.

W Grecji najwspanialsza biżuteria powstała w okresie klasycznym (V-IV w.p.n.e.). Ozdoby wyrabiano ze złota,srebra i złoconego brązu. Naszyjniki były wykonywane oraz komponowane z elementów w kształcie amforek i głów zwierząt. Bransolety miały formę węża lub rozciętej obręczy, której końcom nadawano kształt lwich głów i innych zwierząt. Podobnie wyglądały kolczyki będące miniaturą bransolet. W późniejszym okresie biżuteria została wzbogacona kamieniami szlachetnymi.

W ozdobach rzymskich dużą rolę odgrywały kamienie szlachetne. Do wyrobu kolczyków, wisiorków, szpil do upinania włosów używano diamentów, szmaragdów, ale także kolorowych szklanych paciorków czy kości słoniowej. Kolczyki, które kobiety zakładały po kilka do jednego ucha, miały kształt koła, wiszącej perły lub szklanego paciorka. W upinaniu misternych fryzur pomagały Rzymiankom szpile ze złota, srebra lub kości słoniowej zakończone perłą lub złotą kulką. Do spinania szat służyły fibule (agrafy) ze złota i brązu dekorowane kamieniami. Zarówno kobiety jak i mężczyźni nosili pierścienie. Złoto bardzo często służyło nie tylko ozdobie, ale także podkreśleniu stanu – np. złote pierścienie mogli nosić wyłącznie senatorzy i wysoko postawieni urzędnicy.

W średniowieczu kontynuując antyczną tradycję, ogromną wagę przywiązywano do symboliki kamieni. Wierzono w ich magiczną i uzdrawiającą moc. Wraz z szerzeniem się chrześcijaństwa magiczną rolę zaczęły odgrywać symbole nowej religii. Krzyż stał się jednym z najchętniej powtarzanych motywów. Pierścienie z niebieskim szafirem przysługiwały kardynałom i biskupom, ponieważ kamień ten oznaczał tych, których umysł był zwrócony ku rzeczom niebieskim. Złoto jako najszlachetniejszy metal łączono również z siłami wyższymi. Było one nierozerwalnie związane z godnością królewską i insygniami władzy. Złoto korony symbolizowało mądrość i światłość monarchy. Wraz z wprowadzeniem do stroju damskiego dużych dekoltów popularną ozdobą stały się wisiory i naszyjniki.

W XVI i XVII wieku nastąpił rozkwit złotnictwa. Dzięki rozpowszechnieniu wzorników (książek zawierających ryciny z najmodniejszymi przykładami biżuterii) w całej Europie wytwarzano klejnoty posiadające podobny styl. W okresie tym mężczyźni miewali więcej biżuterii niż kobiety (np. król Anglii Henryk VIII). W końcu XVII wieku rozpoczęła się kariera diamentu, który uważany w XVI wieku za mniej wartościowy od rubinu został królem klejnotów. W XVIII wieku biżuteria stawała się powoli domeną kobiecego stroju. Główną dekoracją ubiorów męskich były ordery nadawane za wybitne osiągnięcia lub jako prezenty okolicznościowe. Uznawano je za swoisty rodzaj biżuterii, zdobiąc niekiedy dziesiątkami brylantów.

W latach trzydziestych XIX wieku pojawiła się biżuteria o charakterze pamiątkowym, często mająca wartość wyłącznie sentymentalną. Dużą popularnością cieszyły się medaliony, powróciły pierścienie opatrzone sentencjami i dedykacjami, będące symbolem przyjaźni i miłości. Biżuterię zaczęto sprzedawać w kompletach – i to całkiem rozbudowanych, bo zawierających naszyjnik, dwie bransolety, kolczyki, diadem i broszkę. 

Wiek XX i lata współczesne to narodziny platyny jako materiału jubilerskiego. Wcześniej, ze względów technicznych, nie mogła być używana do wyrobu ozdób. Dziś rzemieślnicy chętnie po nią sięgają, doceniając niezwykły wygląd i połysk. Jednocześnie upowszechnia się biżuteria sztuczna i tania, w tysiącach wzorów i kolorów zależnych od aktualnej mody.